Adres: Hoofdweg 74, Eelde, (gemeente Tynaarlo)

Het esdorp Eelde ontstond in de vroege middeleeuwen op een uitloper van de Drense Hondsrug.
Het aangrenzende wegdorp Paterswolde kwam in de late middeleeuwen tot ontwikkeling met de ontginning van de noordelijk gelegen laagvenen. In de omgeving werd al vroeg enkele versterkte huizen gebouwd.
Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp uitgegroeid tot forensenplaats. De landgoederengordel van Eelde-Paterswolde is een beschermd dorpsgezicht.

De Hervormde kerk wordt voor het eerste genoemd in 1139. Het gebouw is oorspronkelijk gewijd aan O.L.-Vrouwe en St-Gangulphus, en bestaat uit een eenbeukige kerk met een iets smaller koor en een dakruiter. De kerk dateert in zijn huidige vorm uit de veertiende eeuw. Van de oudere, romaanse tufstenen kerk zijn restanten opgenomen in de west- en noordmuur.
Er zijn hoge smalle rondboogvensters te vinden in het schip en in het koor bevinden zich verschillende spitsboogvensters. De noord- en zuidgevel hebben een dichtgezette ingang. Onder de dakrand van het koor bevindt zich een rondboogfries. De grote steunberen zijn mogelijk aangebracht bij herstelwerk aan het koor in 1715. De kerk is in 1875 ingrijpend gerenoveerd en in 2000 gerestaureerd.

Het schip wordt gedekt door een gewelfd houten stucplafond uit 1875. De houten overwelving van het koor is versierd met schilderingen in Lodewijk XIV-stijl, bestaande uit een allegorische voorstelling van leven en dood, vrouwenfiguren, putti en wapenschilden van voornamelijk 18de-eeuwse Eelder families. De opdrachtgever van de schilderingen in 1715 was Sjuck Gerrold van Burmania, op dat moment eigenaar van het landgoed Oosterbroek.
De huidige schilderingen zijn kopieën uit 1875 van de Groninger schilder G.H. Tiddens. Tot de inventaris behoren een maniëristische preekstoel (1621), een Avondmaalstafel (1631), enkele 17de- en 18de-eeuwse herenbanken
-waaronder de mogelijk door Jan de Rijk vervaardigde Nijsinghbank met gesneden opzetstuk- en een door P. van Dam gebouwd orgel in een neogotische orgelkast (1907). De oudste grafzerk in de kerk dateert uit 1545 en draagt de wapens van de familie Sigers.

De kosterij (Kosterijweg 6) is een langgerekt dwarspand met bedrijfsgedeelte, gebouwd omstreeks 1850.
De pastorie (Kosterijweg 4) met overkragend dak dateert uit 1939.

Bron: Monumenten in Nederland, Drenthe (2001)
Waanders Uitgevers, Zwolle; Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.

Naar historische kerken in Drenthe
Anloo - Zweeloo

(c) 2005 Stichting Vom Himmel hoch