Adres: Torenstraat 26, Uithuizermeeden (gemeente Eemsmond)
Dorp
Het dorp Uithuizermeeden kwam in de dertiende eeuw tot stand op de hooi- en weidelanden in het kweldergebied in het noordoosten van de provincie Groningen.
Kerk
Oorspronkelijk is de Hervormde kerk van Uithuizermeden gewijd aan Maria en werd gebouwd in het midden van de dertiende eeuw. Indertijd werd het waarschijnlijk opgezet als zaalkerk met drie traveeën, die door meloenvormige koepelgewelven werd overkluisd. Hiervan zijn twee traveeën bewaard gebleven; in de zestiende eeuw werd de kerk aan de oostzijde uitgebreid met een koortravee met vijfzijdige sluiting. In het begin van de achttiende eeuw vonden vergaande wijzigingen plaats in opdracht van Onno Tamminga van Alberda (1669-1743), eigenaar van de borg Rensuma. In deze periode werden de dwarsarmen aan de kerk gebouwd. De westgevel van de kerk werd opnieuw opgetrokken. In 1970 vond een ingrijpende restauratie plaats.
Toren
Meest in het oog spingende onderdeel van de Hervomde kerk is de gepleisterde toren die verrees in de periode
1717-'26. Deze werd gebouwd door stadsbouwmeester Allert Meijer in opdracht van Onno Tamminga van Alberda. Deze had ook de bekroning van de Groningse Der Aa-kerk gebouwd, die een sterke gelijkenis met de toren van Uithuizermeeden vertoont. Het bouwwerk wordt nog altijd "Meister Toren" genoemd. De Latijnse tekst op de gedenksteen boven het portal vertelt dat Onno Tamminga van Alberda de toren liet bouwen uit "brandende liefde" tot God. Aan het einde van de tekst staat een smeekbede de toren te behoeden voor "donder, wind en bliksem". Helaas sloeg in 1896 desondanks de bliksem in, waardoor de houten bekroning volledig afbrandde. Het jaar erop werd zij in oude stijl herbouwd onder leiding van O. de Leeuw Wieland. Uit dit jaar dateren ook de klok (Petit & Fritsen) en het mechanisch torenuurwerk (A. Veenhof). Oorspronkelijk heeft de kerk een vrijstaande klokkentoren aan de noordzijde gehad, maar deze is in 1734 afgebroken.
Binnenkant
Van binnen wordt de kerk overspannen door één romano-gotisch meloenvormig koepelgewelf en voor het overige door kruisribgewelven. Tot de inventaris van de kerk horen twee herenbanken (1706), een rijk bewerkte preekstoel (1708) en een doophek, alle gemaakt door Allert Meijer die, behalve de toren van Uithuizermeeden, ook de kansels van Midwolde en Uithuizen ontwierp. Jan de Rijk verzorgde hierbij het houtsnijwerk. Het lofwerk op het doophek dateert van 1810 en werd gemaakt door M. Walles. In de kerk hangt een rouwbord voor Willem Alberda, “Heer van Rensema” uit 1786.
In de kerk bevindt zich een graftombe uit 1574 voor Rudolf Huïnga op Ungersma. Dit oorspronkelijk vrijstaande monument werd in 1708 hersteld en verplaatst naar de zuidelijke koorwand. Het orgel werd in 1785 gebouwd door A.A. Hinz en is afgemaakt door M. Hardorff met snijwerk van Cristiaan Reurschen. In de twintigste eeuw heeft de kerk aan de binnenkant grote veranderingen ondergaan.
Bron:
Monumenten in Nederland, Groningen (1998). Waanders Uitgevers, Zwolle;
Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.
Langs de oude groninger kerken (plm. 1973), R. Steensma. Bosch & Keuning N.V., Baarn.
Kerken in Groningen (1995), Ada van Deijk. Walburg Pers, Zutphen.
De oude dorpskerken boven de grote rivieren (1982), Gé Verheul. De Haan / Unieboek bv, Bussum.
Meer informatie over het orgel
www.arpschnitger.nl/nl/suithuizerm.html
home.wanadoo.nl/pjtenkate/Uithuizermeeden-HK.htm
(c) 2004 Stichting Vom Himmel hoch
|
