Nieuws
Nieuwe landelijke werkgroep wil sloop van kerken stoppen
'Deltaplan voor kerkbehoud nodig'
Friesch Dagblad, 19 april 2006
Door Gerhard Bakker
Leeuwarden - Een nieuwe werkgroep gaat landelijk actie voeren voor het
behoud van kerken en kloosters die met de slopershamer worden bedreigd.
Volgens de Task Force Toekomst Kerkgebouwen gaat het om zo'n duizend
gebouwen. Jaarlijks gaan er nu zo'n zestig tot zeventig kerken tegen de
vlakte, zowel katholieke als protestantse.
De werkgroep werd in maart van dit jaar in Woudrichem opgericht als ,,onafhankelijke burgerinitiatief". Voorzitter is F. Petter, burgemeester van Woudrichem. Andere leden zijn onder meer mr. F. Houben (oud-commissaris van de koningin in Noord-Brabant), Heins Willemsen (oud-directeur Monumentenhuis Brabant) en drs. A.R. Wolters (directeur van het European Centre for Nature Conservation).
De Task Force maakt zich grote zorgen over de honderden kerken die op de nominatie staan om te worden afgebroken. ,,Er vindt een kaalslag plaats die z'n weerga niet kent", zegt Wolters in het aprilnummer van het blad Kerkbeheer van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de PKN (VKB). De werkgroep wil de massale sloop een halt zien toe roepen. Via een website wil de Task Force inventariseren om welke gebouwen het gaat. De werkgroep maakt zich grote zorgen over het huidige rijksbeleid. Dat werkt de sloop van kerken in de hand. Tot enkele decennia geleden subsidieerde het rijk nog 90 procent van de restauratie. Dat aandeel is inmiddels gezakt tot 65 procent, in een tijd dat veel kerkelijke gemeentes geconfronteerd worden met ledenverlies. Voor veel kerkelijke gemeentes vormt de 35 procent die zelf opgehoest moet worden, een bijna onoverkomenlijke barrière. Sloop en nieuwbouw is dan al gauw een aantrekkelijk alternatief.
Daarbij komt dat de subsidiepot voor kerkrestauraties leeg is. Pas in 2009 komen de kerken in aanmerking voor bijdragen uit de nieuwe regeling instandhoudingsregeling voor monumentale gebouwen (BRIM), die per 1 januari van dit jaar van kracht is geworden. In de nieuwe regeling ligt het accent op het onderhoud van monumenten, en niet op de restauratie. Het probleem is dat veel kerken niet klaar zijn om alleen maar te worden onderhouden. Daar is nog honderd miljoen euro extra voor nodig, zo heeft de fractie van de ChristenUnie in de Tweede Kamer berekend. In februari vroeg de ChristenUnie het kabinet om dit bedrag vrij te maken. De organisaties voor kerkbeheer klagen al jaren over de teruglopende overheidssubsidies voor kerkrestauraties. De kwestie is uitvoerig aan de orde geweest in de Commissie Kerkelijke Gebouwen van het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO-K). ,,Maar de belangstelling van politici voor het behoud van het cultureel erfgoed is teleurstellend", schrijft tweede secretaris W.G. Roseboom van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk
Beheer in hetzelfde nummer van Kerkbeheer. Roseboom kondigt aan dat de VKB contact gaat zoeken met het Economencollege van het Rooms-Katholieke Kerkgenootschap in Nederland om gezamenlijk stappen te ondernemen. De Task Force Toekomst Kerkbehoud wil de kerkbeheerders ondersteunen. ,,De kerkbeheerders doen hun uiterste best om beeldbepalende kerkgebouwen voor de plaatselijke gemeenschap in stand te houden", aldus Wolters. ,,Maar hun mogelijkheden zijn beperkt. Beheerscolleges zijn geen monumentenzorgers. Zij hebben vanuit de Kerkorde een andere taak, namelijk faciliteiten bieden zodat de Woordverkondiging in de eigen plaatselijke gemeente voortgang kan vinden."
Nieuw leven
De Task Force hoopt het publieke debat over de toekomst van kerken nieuw leven in te blazen. Behoud van de eeuwenoude godshuizen is van nationaal belang, vindt Wolters. ,,De werkgroep vindt dat in principe elk kerkgebouw en klooster behouden moet blijven. Behoud is de enige optie die toekomstige generaties keuzes geeft. Er zijn de afgelopen decennia in Nederland al veel te veel religieuze gebouwen gesloopt. De architectuur en techniek is dermate geavanceerd dat een passende herbestemming altijd mogelijk is. Slopen hoeft dus niet meer." Wolters roept de overheden op om hun nek uit te steken. ,,Maak een deltaplan voor het behoud van kerken. Van de circa 7000 kerkgebouwen zijn er ongeveer 4000 rijks-, provinciaal of gemeentelijk monument. De lasten worden steeds meer bij de kerkleden neergelegd. Maar het zijn niet hun gebouwen, het zijn onze kerken- het is
ons erfgoed!"
Voorzitter Petters ziet de beeldbepalende kerken als ,,de ziel van een wijk, dorp of stad". ,,Vaak dienen ze als oriëntatiepunt en hebben ze een architectonisch belang. Vooral rond 1910 en 1920 zijn veel kerken gebouwd. De kosten daarvan zijn door de burgers opgebracht. Zij hebben de benodigde dubbeltjes en kwartjes bij elkaar geschraapt en de gebouwen aan de gemeenschap geschonken. Het is wel heel onachtzaam die kerken zomaar te slopen", aldus Petters onlangs in het Rotterdams Dagblad. Als kerken hun oorspronkelijke functie verliezen, moet gezocht worden naar een alternatieve bestemming, vindt de Task Force. Op de website die binnenkort de lucht in gaat, worden allerlei voorbeelden gepresenteerd hoe men creatief met kerken is omgegaan, variërend van dorpshuizen en moskeeën tot sociale woningbouw of multifunctioneel centrum.
Het burgerinitiatief wil met kerk en politiek praten over fiscale maatregelen, die het aantrekkelijk moeten maken om in kerkgebouwen te investeren. ,,Daarbij wordt de scheiding tussen kerk en staat allerminst aangetast", aldus Petters. ,,Het probleem moet uit de secularisatiekramp getrokken worden. Het gaat om gemeenschappelijk erfgoed. In Engeland is het de staat die kerken onderhoudt, Duitsland kent de Kirchen-steuer en in Frankrijk zijn kerkgebouwen zelfs eigendom van de staat", aldus de burgemeester van Woudrichem. Aan de leiders van kerkgemeenschappen vraagt de Task Force meer begrip en steun voor al die mensen die vechten voor het behoud van "hun kerk". Dit zijn vaak heel betrokken mensen, die passie voor hun gebouw hebben. De Task Force helpt deze lokale groepen om met elkaar in contact te komen en ervaringen uit te wisselen.
Open kerk
Om de monumentale kerken een positievere uitstraling te geven wil de Task Force Toekomst Kerkbehoud een actie voeren die erop gericht is om zoveel mogelijk gebouwen regelmatig open te stellen. ,,Nu zijn veel kerken nog op slot, maar ze zouden juist warmte moeten uitstralen en onderdeel moeten zijn van sociale activiteiten", stelt Wolters zich voor.
|
