Gemeente Amsterdam moet kerkgebouwen redden

Katholiek Nederland, 22 augustus 2007

Hilversum (Van onze redactie) 22 augustus 2007 - De Task Force Toekomst Kerkgebouwen roept de gemeente Amsterdam en de deelraden op de aangekondigde sloop van een aantal kerkgebouwen te verhinderen. Ook pleit de organisatie ervoor een standaard onderzoek naar mogelijkheden voor behoud en herbestemming van vrijkomende kerkgebouwen op te nemen in het gemeentelijk beleid. Het bisdom Haarlem noemt herbestemming van katholieke kerken 'een probleem'.

Sloop
De gemeente Amsterdam heeft de sloop aangekondigd van verscheidene kerkgebouwen. Voor andere kerken zijn sloopplannen in voorbereiding. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk in Amsterdam stoten de gebouwen volgens de Task Force af vanwege het dalend kerkbezoek. Maar volgens woordvoerder Wim Peeters van het bisdom Haarlem neemt het kerkbezoek in de katholieke kerken van Amsterdam in het algemeen helemaal niet af. "We zien integendeel - in het bijzonder in het centrum - een lichte stijging."

Afname aantal katholieken
Het kerkbezoek mag dan niet dalen, het aantal katholieken in Amsterdam-Noord, West en Oost is de afgelopen tientallen jaren wel sterk teruggelopen. Dat komt mede door de veranderde bevolkingssamenstelling in veel wijken. De Kommissie Kerkgebouwen Amsterdam adviseerde al in 1988 om 18 van de 40 kerkgebouwen in het toenmalige dekenaat te sluiten. Van 180.000 katholiek gedoopten in 1950 in Amsterdam liep de RK-Kerk terug naar 70.000 in 2000.

Sociale functie
De Task Force is van mening dat kerkgebouwen die hun oorspronkelijke functie verliezen bij voorkeur een sociale of maatschappelijke functie zouden moeten behouden. “Kerkgebouwen zijn echte gemeenschapsgebouwen, en kunnen een belangrijke rol spelen in het sociale integratie- en wijkbeleid van zowel gemeente als overheid. Maar daartoe moeten deze gebouwen wel in stand worden gehouden”, schrijft de organisatie aan de gemeente.

Probleem
Het bisdom Haarlem noemt herbestemming van katholieke kerkgebouwen 'een probleem'. Woordvoerder Wim Peeters wijst erop dat een katholiek kerkgebouw alleen ten dienste kan komen van een andere christelijke gemeenschap, maar bijvoorbeeld niet voor de eredienst van hindoes, boeddhisten of moslims. Andere passende bestemmingen zoals concertzaal, bibliotheek, cultureel centrum, of gemeenschaphuis, vallen volgens hem vaak af omdat de exploitatie niet rond te krijgen is.

Monument
Uit pastoraal oogpunt is het volgens het bisdom Haarlem te verkiezen om te concentreren tot vitale gemeenschappen in plaats van te trachten om grote gebouwen met slinkende gemeenschappen open te houden. Daarnaast is het behoud van alle kerkgebouwen voor het kerkgenootschap financieel onmogelijk. Woordvoerder Peeters herinnert eraan dat in tegenstelling tot ons omringende landen, Nederland niet de financiële bemoeienis kent van de overheid met kerkgebouwen. "De last drukt enkel op de kerkgemeenschap, die wel te maken krijgt met aanwijzing - door diezelfde overheid – van kerkgebouwen tot monument."

Binnenkerkelijk
De Task Force klaagt erover dat de besluitvorming over de afstoting van kerkgebouwen voornamelijk binnenkerkelijk plaatsvindt. De gemeenten en de bewoners zouden pas ingelicht worden als het besluit rond is. Vaak is er dan al een overeenkomst met een nieuwe eigenaar, waar soms zelfs een sloopbeding in is opgenomen, meldt de Task Force. Inspraak voor de buurt over de toekomst van zo’n gebouw zou dan niet meer mogelijk zijn.

Profanisering
De Task Force stelt zich tot doel “de massale vernietiging van kerkgebouwen in Nederland een halt toe roepen en deze gebouwen weer tot een levend deel van de samenleving maken", aldus het handvest van de groep. De organisatie prefereert leegstand van kerken boven de sloop ervan.

Nieuwe functie
Amsterdam kent volgens de Task Force mooie voorbeelden van kerkgebouwen die een nieuwe functie kregen. “Burgers hebben de sloop van bijzondere kerkgebouwen zoals de Vondelkerk en de Posthoornkerk weten te voorkomen, vaak tegen de stroom in.”

Chassékerk
Onlangs werd bekend dat de Chassékerk in de wijk De Baarsjes als gebouw behouden blijft. De parochie verkoopt de kerk aan woningcorporatie Ymere die het gebouw samen met het Stadsdeel wil verbouwen. Vast staat dat er huisvesting komt voor begeleid wonen, ruimtes voor maatschappelijke voorzieningen en een gymzaal.

Monumentenlijst
Het stadsdeel had eerder nog getracht om de Chassékerk op de gemeentelijke monumentenlijst te laten plaatsen, om sloop te voorkomen. De parochie tekende echter met succes tegen dit voornemen bezwaar aan bij de Raad van State. Die stelde dat er een andere oplossing moest komen, waarbij ook rekening werd gehouden met de financiële belangen van de parochie. De parochie wilde de kerk het liefst laten slopen, zodat op het vrijgekomen terrein woningen, een parkeergarage en bedrijven gebouwd konden worden.

Erfgoed
De Task Force wijst ook op kerkgebouwen die volgens haar ondanks protesten van burger verloren zijn gegaan zoals de Vincentiuskerk en De Liefde. De sloop in 2004 van de Thomas van Aquinokerk in de Rijnstraat noemt de Task Force in de brief aan de gemeente Amsterdam “een dramatisch verlies van belangrijk erfgoed, dat volop mogelijkheden bood voor een mooie herbestemming”.

Standpunt
Het bisdom Haarlem komt volgende week met een nadere standpuntbepaling over de toekomst van katholieke kerkgebouwen.