14 September 2006, Woudrichem/Tilburg

De Task Force Toekomst Kerkgebouwen concludeert dat de kaalslag van kerkgebouwen veel erger zal uitpakken dan tot nu toe werd verwacht. Zij vermoedt op basis van praktijkervaring en deelstudies dat bij ongewijzigd beleid de komende decennia niet duizend, maar duizenden kerken uit Nederlandse steden en dorpen verdwijnen. Wat we nu al aan sloop meemaken is nog maar het topje van de ijsberg, en zelfs rijksmonumentale kerken komen steeds vaker in de gevarenzone. Dit zal de leefomgeving van miljoenen burgers aantasten en ten koste gaan van de identiteit van steden, dorpen en platteland, mogelijkheid van kerkbeleving, en toeristische aantrekkelijkheid van grote delen van Nederland. De Task Force pleit daarom voor een geheel nieuwe aanpak van financiering van behoud en onderhoud van kerkgebouwen. De huidige rijksregelingen zijn niet toereikend, bieden geen vangnet voor een groot deel van de kerkgebouwen, en leggen de verantwoordelijkheid te veel alleen neer bij kerkeigenaren en gemeenten. Er is geen landelijke visie die zich richt op alle kerkgebouwen.

De groep vindt dat zo spoedig mogelijk onderzocht moet worden of het Duitse model van financiering van kerkgebouwen (Kirchensteuer) of Franse model (kerkgebouwen in eigendom en onderhoud bij gemeenten) in Nederland kan worden ingevoerd als alternatief voor het huidige zeer ingewikkelde stelsel van overheidsubsidies. De rijksbijdrage aan restauratie en instandhouding moet substantieel omhoog. Ook verdienen bancaire vormen van financiering veel meer aandacht.

De Task Force geeft ondersteuning aan veel locale initiatieven voor het behoud van bedreigde kerkgebouwen, en stelt dat in bijna alle gevallen “geld” de bepalende factor is in de discussie over behoud, herbestemming of sloop van deze gebouwen. In veel andere landen in Europa zijn wel adequate voorzieningen getroffen voor het behoud van kerkgebouwen en is sloop van kerkgebouwen ondenkbaar. De Task Force vindt dat de samenleving meer over moet hebben voor het behoud van het religieus erfgoed vanwege het brede maatschappelijk belang. Zij voorziet dat de problemen in toenemende mate op het bordje van kerkeigenaren en gemeenten worden gelegd als het beleid van rijksoverheid en kerkleiders niet wijzigt. Daardoor zullen conflicten en spanningen op lokaal niveau nog verder toenemen.

De Task Force krijgt positieve reacties op haar signalen en financieringsvoorstellen van landelijke politieke partijen, die momenteel hun definitieve verkiezingsprogramma’s aan het opstellen zijn.

De Task Force is voorstander van een beleid waarin kerkgebouwen in hogere mate open en toegankelijk zijn voor brede lagen in de bevolking en voor passend multifunctioneel gebruik, zoals concerten en kunsttentoonstellingen. Dat multifunctioneel gebruik wordt momenteel nog veel te vaak gefrustreerd door beperkend beleid van kerkeigenaren, maar ook regelgeving van overheden. De mogelijkheden van passend multifunctioneel gebruik van kerkgebouwen zijn zeer groot, zo leren goede praktijkvoorbeelden uit het hele land.

De Task Force vindt dat de kerk meer vanuit de samenleving naar kerkgebouwen moet kijken in plaats van vanuit de kerk naar de samenleving. De Task Force bereidt een actie Open Kerk voor om dit proces te stimuleren, daarbij aansluitend bij goede lokale en regionale initiatieven.