Kerken in verval (4), Turfmarktkerk Gouda
Donkerbruine balken in een lege Turfmarktkerk

Reformatorisch Dagblad, 26 januari 2007

De landelijke Taskforce Toekomst Kerkgebouwen, een stichting die zich inzet voor het behoud van kerken, luidt de noodklok. Vorige week riep de stichting de mogelijke coalitiepartners op afspraken te maken over een deltaplan voor de toekomst van de kerkgebouwen in Nederland. Honderden kerken zijn sterk in verval en dreigen gesloopt te worden. „De situatie is zeer urgent.”

Dit is het vierde deel in een zesdelige serie over kerken die sterk in verval zijn en/of bedreigd worden door de slopershamer. Woensdag deel 5.

Je moet omhoog kijken om het mooie te zien in de Turfmarktkerk in Gouda. Op het horizontale vlak ziet het er belabberd uit. Vier jaar geleden werd in de voormalige gereformeerde kerk de laatste dienst gehouden.

De Turfmarkt ligt net buiten de drukte van de binnenstad, op korte afstand van de Sint-Jan, een kerk die de eeuwen getrotseerd heeft. In de gracht bij de boogbrug zwemt in alle rust een vijftal eenden. Net zo rustig ligt de hoge kerk er bij, iets van de weg af.

Het gebouw is nog geen eeuw oud. De gereformeerde kerk is in 1932 om de oude Turfmarktkerk heen gebouwd en telde 1200 zitplaatsen. In de jaren negentig van de vorige eeuw was de kerk te groot geworden voor het aantal kerkgangers. In 2003, na de federatie met de hervormde wijkgemeente in de Korte Akkeren, zijn de kerkgangers over andere kerken verdeeld en sindsdien staat de kerk leeg.

De gereformeerde kerk heeft het kerkgebouw verkocht aan Stichting Het Brandpunt. Die zocht in eerste instantie weer een kerkelijke bestemming voor het gebouw, maar vond die niet. Daarna is gekeken of een culturele bestemming mogelijk was, maar toen dat op niets uitliep, kwam een woonbestemming in beeld.

In 2005 heeft de gemeente Gouda met instemming van de stichting een vergunning verstrekt voor de bouw van twaalf appartementen in het kerkgebouw. „Deze vergunning is ingetrokken wegens door de gemeente gemaakte procedurele fouten”, zegt Marten Jan ten Napel, secretaris van de stichting. Eerder deze maand is de kerk overgegaan in handen van een nieuwe eigenaar, die er een woonbestemming voor zoekt. Ten Napel verwacht dat halverwege dit jaar de precieze plannen bekend zullen zijn: appartementen in de kerk, of sloop en bouw van nieuwe woningen.

Ina Terpstra, beheerder van het nabijgelegen zalencentrum Het Brandpunt, heeft de sleutel van de kerk en opent de deur. Ze gaat ervan uit dat de kerk zal worden gesloopt. Dat zou ze jammer vinden. „Vooral voor mensen die hier gekerkt hebben, is dat emotioneel zwaar. Mensen zijn in deze kerk gedoopt, hun huwelijk is er voltrokken en ze hebben er kinderen laten dopen. Hier ligt een stuk van hun leven. Voor ons is het ook niet gunstig. Je hebt kans op geluidsoverlast en wie weet wat er gebeurt als er pal naast het zalencentrum mensen komen te wonen?”

De kerk is kaal, hoewel de banken er nog staan: acht lange rijen aan de ene kant, vier rijen in het midden en acht rijen aan de andere kant, met in het midden een groot podium. Op de plaats waar eenmaal de kansel stond, staan nu muziekinstrumenten: een drumstel, microfoons, geluidsboxen en een bedieningspaneel. Ze zijn van de band van een evangelische gemeente. Het orgel is ook weg, het werd in 2005 geschonken aan een rooms-katholieke kerk in Vukovar, in het voormalige Joegoslavië.

Toch verkeert de kerk niet in slechte staat. Dat zie je als je omhoog kijkt naar de galerijen en naar de gebrandschilderde ramen. Op het ene staat: ”Per Aspera Ad Astra” (Langs ruwe wegen naar de sterren). Nog hoger bevindt zich een prachtig roodgeverfd plafond, doorsneden met donkerbruine balken.

Een vrouw die over de Turfmarkt komt aanfietsen, vraagt of ze geloofsvragen over zich heen zal krijgen, waar ze, zo te horen, geen behoefte aan heeft. „Als ik zie hoe weinig mensen er naar een kerk gaan, snap ik het wel dat het gebouw verdwijnt”, zegt ze niet al te vriendelijk.

Zou ze hier vroeger gekerkt hebben? En heeft ze toen nooit omhoog gekeken?

Dit is het vierde deel in een zesdelige serie over kerken die sterk in verval zijn of bedreigd worden door de slopershamer. Woensdag deel 5.