Investeer in de toekomst van kerkgebouwen!

Reliflex, 16 juli 2007

door Rob Wolters en Door Jelsma


Ontkerkelijking, leegstand, te duur in het onderhoud: allemaal redenen om kerken te slopen. Maar kerken verdienen een beter lot. Kerken zijn namelijk meer dan gebouwen voor een slinkende geloofsgemeenschap. Waar kerken worden gesloopt, verdwijnt niet alleen een karakteristiek gebouw. Er verdwijnt ook iets van de ziel uit een gebied en van de identiteit. Kerkgebouwen vertellen veel over onze kleurrijke en vaak roerige religieuze geschiedenis. Ze zijn een beetje van ons allemaal; met veel inzet en liefde gebouwd door onze voorouders. Het is belangrijk om daar zuinig op te zijn.

In Den Haag werd vorig jaar de voormalige Hervormde Julianakerk in de wijk Transvaal feestelijk heropend; een imposant gebouw, gebouwd in de stijl van Berlage, aan het begin van de 20e eeuw. De kerk werd gerestaureerd en verbouwd tot multifunctioneel centrum voor de buurt. Het gebouw is weer als nieuw en bruist van de activiteiten. Het nieuwe leven van deze kerk is te danken aan de inzet van burgemeester Deetman, de gemeente, Stadsherstel en vele anderen. Zij zetten zich in voor een gebouw dat te gebruiken is voor iedereen. Een prachtige nieuwe functie voor een oude kerk.

Utrecht beleeft deze zomer het 25-jarige jubileum van het project Kerken Kijken. Een mooie gelegenheid om te zien wat er voor imposante kerkinterieurs in de stad te bewonderen zijn. Zo’n evenement maakt je duidelijk hoe belangrijk het is dat kerkgebouwen voor het publiek toegankelijk zijn. Wanneer gebouwen gesloten zijn raken ze vergeten. Terwijl kerkgebouwen ontmoetingsplaatsen zijn, ze hebben mensen nodig. Er is ook geen sprake van een afnemende vraag, maar van een groeiende vraag naar kerkgebouwen. Veel nieuwe geloofsgemeenschappen kampen met een ruimtetekort. Terwijl de kerkgebouwen notabene voor hun neus worden gesloopt.

Sloop van kerkgebouwen is geen wetmatigheid, geen lotsbestemming. Het is een keuze, en geen goede. Kerkgebouwen verdienen het om met zorg te worden behandeld, in plaats van dat ze uit angst of winstbejag aan de markt worden prijsgegeven. Dat zijn we aan vorige, huidige en toekomstige generaties verplicht. Om het verlies van het erfgoed te voorkomen zal het denken over kerkgebouwen moeten veranderen. Het zijn geen “probleemgevallen”. Kerkgebouwen moeten weer gezien worden als kans. Er zijn namelijk kansen te over.

Kerkgebouwen zijn – soms na enige aanpassingen – voor allerlei doeleinden geschikt. Er zijn in Nederland steeds meer bijzondere voorbeelden van herbestemming en multifunctioneel gebruik te vinden. De positieve energie die vrijkomt bij het gezamenlijk vinden van creatieve oplossingen voor het hernieuwd functioneren van kerkgebouwen vermenigvuldigt zich, en weegt vele malen op tegen de destructieve angst die leidt tot sloop. Het is het volop waard om te investeren in kerkgebouwen!


Rob Wolters is directeur van het ECNC-European Centre for Nature Conservation in Tilburg. Door Jelsma is initiatiefnemer van de website www.eennieuwekerk.nl. Beiden zijn ze lid van de Task Force Toekomst Kerkgebouwen, een landelijk burgerinitiatief, gericht op het tegengaan van de massale sloop van kerkgebouwen. Voor meer informatie, zie www.toekomstkerkgebouwen.nl.