Adres: Nieuwstad 5, Burgum (Bergum) (gemeente Tytsjerksteradiel)
Het dorp Burgum (Bergum) ontstond in de middeleeuwen nabij het laat-twaalfde eeuwse Sint-Nicolaasklooster of Barraconvent. Eind zestiende eeuw brak men het klooster af, maar de kloosterkerk bleef gespaard. Aan de zuidzijde werd in 1949-1951 het Prinses Margrietkanaal gegraven. In 1959 werd Burgum één van de elf industriekernen van Friesland. Rondom de oude kern zijn nieuwe woonwijken aangelegd.
De Hervormde kerk, oorspronkelijk gewijd aan Sint-Martinus, is een driebeukige kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met ingesnoerde spits. De smalle tufstenen toren en een deel van de westgevel stammen uit de twaalfde eeuw. In de dertiende eeuw kreeg de toren een vierde geleding in baksteen.
De kerk werd driebeukige opgezet en kreeg een nieuw koor.
Opvallend zijn de smalle spitsboogvensters met kraalprofielen en het siermetselwerk in de rechtgesloten beëindigingen van de zijbeuken. De vergrote kerk kreeg tevens de functie van kloosterkerk van de Reguliere Koorheren. In de veertiende eeuw werden de dwarspanden toegevoegd met behoud van de oostelijke beëindigingen van de zijbeuken. De in 1610-1611 afgebroken zijbeuken zijn bij de ingrijpende restauratie in 1952-1957, naar plannen van A.Baart, om constructieve en esthetische redenen herbouwd. In de zuidmuur wijst een gedenksteen met naam (Johannes van Glinstra) en jaartal op een verbouwing in 1707. In de toren hangt een door Jurjen Balthasar gegoten klok (1622).
Inwendig worden het middenschip en het koor gedekt door midden-dertiende-eeuwse, romanogotische koepelgewelven met ronde ribben. In het gewelf van de koortravee komen acht ribben samen in een rozet. Op de hoog oprijzende gewelven zijn fragmenten van, voornamelijk ornamentele, beschilderingen bewaard gebleven.
Tot de inventaris behoren een preekstoel met getordeerde zuilen uit het derde kwart van de zeventiende eeuw, drie herenbanken - bij de restauratie samengesteld uit tien oorspronkelijk zeventiende eeuwse banken - en een door Lambertus van Dam gebouwd orgel (1788). Verder bevat de kerk grafzerken uit de zeventiende eeuw, waarvan enkele voor leden van het geslacht Haersma. Op het omringende kerkhof staan diverse graftekens, waaronder de grafsteen voor Tsjibbe Gearts van der Meulen (+1906), erelid van "It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse".
Bron: Monumenten in Nederland, Friesland (2000).
Waanders Uitgevers, Zwolle; Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist.
(c) 2004 Stichting Vom Himmel hoch
|
