Media

Trouw

De kerken zijn van ons allemaal

Ingezonden brief die aan de oprichting van de stichting voorafging.

Leegstaande kerken komen steeds vaker in handen van particulieren. Artistiekelingen gaan erin wonen, er wordt een reclamebureau gehuisvest of iemand begint er een cafeetje.

In mijn woonplaats Zwolle is op die manier de schitterende historische Bethlehemkerk met haar prachtige orgel in handen gekomen van een mega horeca-ondernemer die het complete binnenwerk verbouwd heeft en er recepties en houseparty's organiseert.
Op dezelfde manier werd in mijn vorige woonplaats Dedemsvaart een synagoge gesloopt ten behoeve van nieuwbouw van een slijterij. Het pand stond immer al jaren leeg, ieder nieuw initiatief was blijkbaar welkom.

Toch klopt er in mijn ogen iets niet. Vele kerken die nu verkocht worden aan particulieren zijn al meer dan duizend jaar in het bezit van de gemeenschap. Ze zijn bedoeld voor bezinning, om te zingen, te luisteren en tot rust te komen en zijn ooit betaald met gemeenschappelijke middelen. Hoe is het dan mogelijk dat ineens een particulier het zich kan toe-eigenen?
Volgens mij is er zelfs juridisch gezien het een en ander op de gang van zaken aan te merken. Mag een club van pakweg 25 overgebleven gereformeerde bonders in één of ander plattelandsdorp zomaar beslissen wat er gebeurt met eeuwenlange cultuurgeschiedenis? Is de verantwoordelijkheid vanuit de lange geschiedenis alleen nog maar in hun handen? Hoe zit het met orgels, klokken en zelfs hele kerkgebouwen die in het verleden door particulieren zijn geschonken aan de gemeenschap? Mag dat zomaar door een groepje marginalen in de tegenwoordige samenleving worden verkocht aan de eerste de beste met voldoende geld?

Natuurlijk weet ik wel dat deze particuliere eigenaren zich aan allerlei regeltjes moeten houden en niet zomaar naar eigen goeddunken van alles mogen veranderen aan een kerkgebouw. De praktijk laat echter zien dat er in de afgelopen jaren meer aan historie is gesloopt dan in alle eerdere eeuwen bij elkaar, inclusief reformatie.
Het allerergste vind ik nog dat het eigendomsrecht van collectieve in particuliere handen komt, iets wat in de toekomst waarschijnlijk niet teruggedraaid kan worden.

In deze tijd van welvaart zou er gemakkelijk geld beschikbaar kunnen komen om deze ondergewaardeerde kunstschatten in gemeenschappelijke handen te houden, zodat ons nationale cultureel erfgoed nog tot in langte van eeuwen gebruikt kan worden waar ze voor ontworpen is: gemeenschappelijke bezinning, gewijde muziek en een rustige atmosfeer voor hogere gedachten.
Als dat eventjes niet in de mode is, mag het geen reden zijn om een meer dan duizend jaar oude cultuur in de uitverkoop te doen. Een oude domineeswijsheid lijkt uiteindelijk toch weer op te gaan: als land beginnen we geestelijk te verarmen naarmate we meer in weelde leven.

Harm Jan Wilbrink, Zwolle