Media

Deventer Dagblad

Vom Himmel hoch is Greenpeace voor kerken

Oud-Dedemsvaarter zet zich in voor historische bouwsels

Door Mark van der Vegt

ZWOLLE/DEDEMSVAART– Oud-Dedemsvaarder Harm-Jan Wilbrink zet zich als één van de oprichters van de stichting Vom Himmel hoch in voor het gepast gebruik maken van voornamelijk middeleeuwse kerken in Nederland. Woonachtig in Zwolle richt de stichting zich voornamelijk op de omgeving rond de IJssel. Met Dan Sus Dan So, een avondvullend programma bestaande uit muziek en poëzie, hoopt de stichting historische kerken en hun bijzondere geschiedenis voor het nageslacht te behouden. ‘We zijn een soort Greenpeace van de kerken.’

Wilbrink is op 19-jarige leeftijd uit Dedemsvaart vertrokken. Hij heeft nog net meegemaakt dat de oude synagoge in zijn woonplaats werd gesloopt. ‘Ik heb in Dedemsvaart gezien hoe weinig respect er uitgaat naar de eigen geschiedenis. Het ergste vond ik nog dat het een soort gekoppelde beslissing was; aan de ene kant sloopte men de synagoge om tegelijkertijd de Kalkovens te restaureren. Bovendien vestigde op de plek van de synagoge zich een slijterij. De gemeente stelde schijnbaar prioriteiten aangaande financiële winst, en niet aan de geschiedenis. De synagoge was geen supermonument, maar toch. Ook de afbraak van het Remonstrantenkerkje aan de Julianastraat is een fout geweest Dat werd ook zonder pardon gesloopt omwille van een beetje ruimte. Dat is achteraf toch erg zonde?’, aldus Wilbrink.

Eerbied

Wilbrink was in Zwolle betrokken bij de oprichting van de sociaal culturele vereniging Eureka. Zo’n zeven jaar lang heeft hij zich intensief bezig gehouden met het centrum. Wilbrink: ‘Ik woonde zelfs in het gebouw. We hielden ons bezig op allerlei gebied. Jamsessies, akoestische optredens en proza-avonden. Om en nabij 1997 liet ik het een beetje los. Als afscheid van die periode bedacht ik een portretfoto-expositie. Hier wilde ik muziek bij. Aangezien de portretten erg strak en streng van de muur kwamen zocht ik bijpassende muziek. Iemand adviseerde mij toen Bach. Ik had geen enkele ervaring met klassieke muziek, maar was verkocht. Bach is een typische kerkcomponist, en eveneens de beste ooit, en om naar zijn stukken te luisteren ben ik vervolgens kerkconcerten gaan bezoeken.’

Veel van die concerten worden gehouden in oude kerkjes. Daardoor zag Wilbrink de schoonheid van de oude gebouwen pas echt goed. ‘Ik kwam natuurlijk uit een heel ander milieu, en voelde me bij die concerten vaak een beetje eenzaam. Veel bezoekers waren echt veel ouder, en ik zag mezelf een beetje misplaatst tussen hen zitten. Geleidelijk aan zag ik ook dat veel kerken als het ware in de uitverkoop werden gedaan. Nou is het niet zo dat ik denk dat kerken alleen voor kerkdiensten gebruikt mogen worden, maar ik denk wel dat je met wat meer eerbied voor de geschiedenis van kerken mag omgaan. In de kerk moet toch een bepaalde rust en respect te vinden zijn. Samen met wat vrienden die daar ook gevoelig voor zijn, hebben we toen stichting Vom Himmel hoch opgericht. We hebben allemaal een beetje dezelfde achtergrond; opgevoed met het geloof, en daar allemaal opgegeven moment een schop tegen aan gegeven. Met de stichting willen we de uitverkoop van de kerkgebouwen tegen gaan. Wij vinden niet dat alles maar commercieel mag worden uitgebuit. Vanuit die stichting is toen het Dan Sus Dan So ontstaan. Een alternatief voor traditionele orgelconcerten in de kerk’, aldus Wilbrink.

Succesje

Dan Sus Dan So is een voorstelling die erg divers is van opzet. Fragmenten van klassieke stukken, poëzie van Shakespeare en Dante en hedendaagse muziek. Allemaal in korte stukjes zodat het voor meer mensen toegankelijk is. Wilbrink: ‘We bouwen nu een vaste groep mensen op die met ons meegaan. Het bezoekersaantal ligt doorgaans tussen de 100 en 200 mensen. Laatst zei een koster nog dat de kerk meestal niet zo vol zit als bij een optreden van ons, dus dat is een goed teken. Maar waar het om gaat is dat we de bezoekers een cultuurhistorisch besef willen meegeven. Dat er in een kerk eigenlijk fragiele en breekbare muziek hoort te klinken. Hiermee ageren we tegen de respectloosheid van bijvoorbeeld houseparty’s en feestavonden in de kerk.’

Vom Himmel hoch pakt de zaken doortastend aan. Ongeveer vier jaar geleden werd door de gemeente Zwolle de Betlehemskerk verkocht aan een horecaondernemer. Dezelfde ondernemer wilde eveneens de Broerenkerk kopen, maar daar stak de vereniging een stokje voor. ‘Dat is voor ons toch een succesje. De kerk is namelijk lang geleden door onze voorouders betaald en gebouwd, en zo’n ondernemer kan dan gewoon gaan breken en boren in een stuk geschiedenis waarvan wij allen "eigenaar" zijn. Maar ik moet wel zeggen dat we als vereniging geen scherprechters zijn. We geven hoogstens richtlijnen af aan de betreffende gemeente of instelling. We zijn een soort Greenpeace van de kerken’, aldus een strijdlustige Wilbrink.

Goed op weg

Het laatste zorgenkindje van de vereniging is de Mariakerk in Deventer, waar horecamensen een uitgaansgelegenheid wilden creëren. Wilbrink: ‘Dat zou erg zonde zijn. Een kerk met zoveel geschiedenis! We hebben bij de gemeente aangegeven dat horeca in deze kerk wel heel ongepast zou zijn. Nu gaat het waarschijnlijk niet door, en is ons door de wethouder van cultuur gevraagd mee te denken wat voor bestemming er wel gerealiseerd kan worden. Vooralsnog lijkt een centrum voor devote cultuur, in combinatie met concerten en passende horeca, ons een goede oplossing. Wij zijn ook geen tegenpartij. Vom Himmel hoch wil alleen dat men ziet hoe mooi de invulling van een kerk kan zijn. Middels onze concerten, de data zijn te vinden op www.vomhimmelhoch.nl, hopen we dit te realiseren. Er is nog veel werk aan de winkel, maar we zijn al goed op weg.’