Nieuws

5 oktober 2006

"Rekening houden met eigenschappen van kerken"

"Kerken zijn bijzondere gebouwen. Zij zijn door onze voorouders aan God geschonken en zij kwamen er bijeen om in gemeenschap van God en de heiligen te treden." Harm Jan Wilbrink pleit in een persoonlijk artikel om hier rekening mee te houden bij de herbestemming van de gebouwen. Toch waarschuwt hij voor metafysica: "Want voor een stilteplek heb je geen geloofsbelijdenis nodig."



Kerken zijn bijzondere gebouwen. Zij zijn door onze voorouders aan God geschonken en zij kwamen er bijeen om in gemeenschap van God en de heiligen te treden. Dit heeft centraal gestaan bij de bouw van de kerk en de inrichting ervan.

Praktisch gezien zou je kunnen zeggen dat oude kerken volledig dienstbaar zijn gemaakt aan ‘hemelse’ zaken. Een kerk symboliseert het koninkrijk van God, de eeuwigheid. Alles in haar verwijst naar het Ene, het eeuwige. In een kerk gaat het dus niet om de verheerlijking van zichzelf, maar om datgene wat daar bovenuit stijgt.

Door een kerk raak je in contact met je voorouders die alle voorwerpen in de ruimte hebben gemaakt en bemediteerd en die de cruciale gebeurtenissen in een mensenleven, geboorte, huwelijk en overlijden, ook in deze gebouwen hebben beleefd. In een kerk weet je dat het leven verder reikt dan alleen het jouwe. Dit gaat verder dan alleen een soort museumfunctie van de gebouwen, ook al staan ze vol met ‘oude spullen’.

In een kerk is alles er op gebouwd dat je stil wordt. Dat is geen kwestie van ‘de knop omdraaien’, maar de factoren die hieraan ten grondslag liggen zouden meer aandacht verdienen.

Twee opvallende kenmerken van een oude kerk zijn de akoestiek en het klimaat. Een kerk heeft een enorme galm, bedoeld om een gevoelig geluid verrijkend en op intieme wijze te dragen. Het klimaat van een kerk is een ramp voor wie er graag comfortabel bij wil zitten. Kerken zijn van nature helemaal niet bedoeld om zo warm gestookt te worden als tegenwoordig gebeurt.

Helaas krijgen deze mechanismes weinig aandacht, zeker buiten de wereld van de gevestigde kerken. Als kerken worden herbestemd is het eerste dat aangepast wordt het hele interieur en alle functionele eigenschappen van het gebouw.

Kerken zouden een stilteplek in de hedendaagse tijd kunnen worden. Maatschappelijke oases waar je even geestelijk ‘bij kunt tanken’, plaatsen om de geschiedenis te begrijpen en je even terug te trekken van het stedelijke geraas.

De bestaande kerken zullen dit verhaal beamen, maar zullen vervolgens goed zelf weten op welke wijze dit dan ingevuld zou moeten worden. En hier komt naar mijn idee het probleem om de hoek: de metafysica van de kerken. We zullen een weg moeten vinden dat deze niet langer een drempel werpt op vrijwel alle activiteiten die in de gebouwen plaatsvinden. Want voor een stilteplek heb je geen geloofsbelijdenis nodig.

Zwolle, 4 oktober 2006
Harm Jan Wilbrink